Czym jest centrum zdrowia piersi?

Centrum zdrowia piersi to interdyscyplinarna placówka zrzeszająca różne oddziały medyczne zajmujące się leczeniem raka piersi. Centra zdrowia piersi są bardzo dobrze zorganizowane, z jasno określonymi obowiązkami i wzajemnymi powiązaniami.

Termin „centrum zdrowia piersi” nie jest terminem zastrzeżonym. Istnieją jednak certyfikaty, które zapewniają o jakości opieki i kompleksowym zakres usług. Certyfikowane centra zdrowia piersi zawsze oferują swoim pacjentkom możliwie najlepszą opiekę. Wszystkie usługi są w nich na najwyższym poziomie aktualnej wiedzy, pacjentki mają dostęp do badań klinicznych, pracują w nich pielęgniarki specjalizujące się w leczeniu piersi i nie tylko. W Austrii działa 28 takich certyfikowanych centrów zdrowia piersi.

Jak długo trwa tam leczenie pacjentek?

Leczenie rozpoczyna się wraz z postawieniem diagnozy, tj. od momentu zidentyfikowania pacjentki w odpowiednim instytucie radiologicznym, a kończy się opieką kontrolną nad wyleczoną pacjentką. Jeśli u pacjentki zdiagnozowano chorobę przerzutową, jest ona monitorowana przez lekarza przez cały czas trwania stadium przerzutowego w centrum zdrowia piersi. W praktyce jest to więc proces trwający przez całe życie, podczas którego pacjenci zawsze mają do dyspozycji osobę kontaktową w razie potrzeby i w niezbędnym zakresie. W ramach opieki pooperacyjnej staramy się spotykać z pacjentami raz w roku. Badania kwartalne lub półroczne są przeprowadzane przez lekarzy w gabinetach.

Czy pacjentki w trakcie leczenia wracają do lekarzy, którzy ich na nie skierowali, czy dopiero po jego zakończeniu?

Zawsze jest to kwestia tego, jak dobrze przebiega współpraca z lekarzem, ponieważ między pacjentką a lekarzem musi być dobre porozumienie. Zasadniczo w centrum zdrowia piersi cały zespół zna dany przypadek. Wszyscy znają całą historię pacjentki, na przykład, jak długo stosowano terapie, czy były one dobrze tolerowane, czy konieczne są lub były korekty, charakter guza na początku choroby, rozwój i wiele więcej. Dlatego też rozsądnie jest zostać w centrum.

Niektóre pacjentki chodzą do wielu różnych lekarzy, co prowadzi do wielu różnych opinii, ponieważ nowi lekarze nie znają całej historii. Ponadto pacjentki są zwykle niezadowolone, ponieważ muszą przez wszystko przechodzić wielokrotnie. Moim zdaniem to je tylko niepokoi. Ale oczywiście zdarzają się sytuacje, w których brak dobrego porozumienia i wtedy należy zmienić lekarza.

Jak pacjentki trafiają do centrum zdrowia piersi?

Radiolog kieruje pacjentkę do najbliższego centrum zdrowia piersi lub pacjentka sama je wybiera i otrzymuje skierowanie. Instytuty radiologiczne często dysponują listami centrów zdrowia piersi. Czasami ginekolog prowadzący również kieruje pacjentkę.

My, ze strony centrów zdrowia piersi, utrzymujemy komunikację z lekarzami kierującymi poprzez regularne wydarzenia dla nich organizowane. Tutaj również oceniamy, które ulepszenia lub zmiany są pożądane i mają sens. Centra zdrowia piersi organizują również wydarzenia dla pacjentek. Przed pandemią robiliśmy to raz do roku.

Czy mógłby Pan wyjaśnić różne rodzaje terapii raka piersi?

Zasadniczo rozróżniamy terapie miejscowe i ogólnoustrojowe. Terapie miejscowe obejmują chirurgię i radioterapię. Terapie ogólnoustrojowe są ukierunkowane na cały organizm, tj. wszędzie tam, gdzie trafiają komórki krwi. Istnieją trzy główne grupy terapii ogólnoustrojowych:

CHEMIOTERAPIA 

Jest trochę jak strzelba i niszczy wszystkie komórki, które szybko się dzielą, czyli komórki nowotworowe. Stąd biorą się niektóre skutki uboczne, ponieważ komórki włosów, paznokci i jelit również szybko się dzielą.

HORMONOTERAPIA 

Receptory są miejscami, które – gdy hormony wiążą się z nimi – przekazują sygnał do jądra komórkowego. Można sobie wyobrazić receptor hormonu jako dziurkę od klucza, kluczem z kolei jest hormon.

Prowadzi to do aktywacji lub wyłączenia określonych funkcji komórki. Jeśli odpowiedni klucz trafi do dziurki od klucza, drzwi zostaną odblokowane. W przypadku braku klucza drzwi pozostają zamknięte, a sygnały nie mogą być przesyłane do jądra komórkowego. Jeśli do drzwi trafi wiele kluczy, szansa na ich odblokowanie jest bardzo wysoka. Oznacza to, że gdy wiele hormonów powstaje w ich receptorach, a sygnały są przekazywane dalej, drzwi zostają odblokowane. 

Niektóre stosowane przez nas hormonoterapie działają jak guma do żucia, która zakleja dziurkę od klucza. Oznacza to, że hormony nie mogą już wiązać się ze swoimi receptorami i – analogicznie do przykładu z drzwiami – drzwi pozostają zamknięte. To hamuje i blokuje wzrost komórek.

Trzecią dużą grupą są terapie przeciwciałami. Dzięki coraz lepszej klasyfikacji nowotworów możemy rozróżnić i określić, w przypadku których nowotworów możemy zastosować hormonoterapię, a kiedy możemy zaoferować terapię przeciwciałami. Jesteśmy również w stanie dowiedzieć się, czy guz można leczyć za pomocą immunoterapii. Terapie oparte na biologii guza są zatem już bardzo indywidualne. Celem wszystkich terapii jest zawsze wyeliminowanie przyczyny nowotworu.

Na czym polega terapia adjuwantowa i neoadjuwantowa?

Adjuwantowa oznacza „wspierająca”, a neoadjuwantowa oznacza „przyspieszająca terapię adjuwantową”. Jeśli pacjentka ma raka piersi we wczesnym stadium, tj. nie ma jeszcze przerzutów, wówczas po pierwsze ważne jest usunięcie guza. Ale ważne jest również, aby upewnić się, że wszelkie komórki nowotworowe, które mogły już zostać odłączone i są na przykład uśpione w wątrobie, płucach lub mózgu, czekając na przebudzenie, zostaną zniszczone. Taki jest cel terapii adjuwantowej.

Pacjentka jest zatem poddawana operacji i – w zasadzie, w przypadku wczesnego stadium raka, jest zdrowa – nie posiada już żadnych komórek nowotworowych w swoim ciele. Jednak na podstawie obszernych badań wiemy, że u pewnego odsetka kobiet, które uważamy za zdrowe, w rzeczywistości nadal występują uśpione komórki nowotworowe. Aby je zniszczyć, stosujemy terapię adjuwantową, nie wiedząc, czy kobieta rzeczywiście na tym skorzysta. Ponieważ uśpionych komórek nie można jeszcze wykryć, terapia niszczy je, zanim w ogóle zdamy sobie sprawę z ich obecności w organizmie. W ten sposób można uratować życie.

Jak przebiega wyłączenie jajników, kiedy i dlaczego może być konieczne?

Jajniki są miejscem produkcji żeńskich hormonów płciowych, estrogenów.

Można to sobie wyobrazić w następujący sposób: estrogeny są kluczami, które pasują do drzwi i mogą je otworzyć. Im więcej kluczy wyślemy w kierunku drzwi, tym większa szansa, że jeden z nich otworzy drzwi lub przekaże sygnał komórkowy. Jedną ze strategii w przypadku raka z dodatnim receptorem hormonalnym, który również posiada dziurki od klucza, jest zapobieganie wzrostowi guza. Metoda ta polega na wyłączeniu hormonów w miejscu ich produkcji. A są nim jajniki przed menopauzą.

W przeszłości usuwano więc jajniki, czyli główne miejsce produkcji hormonów płciowych. Obecnie mamy możliwość wyłączenia jajników za pomocą leków. Oznacza to, że w regularnych odstępach czasu podajemy zastrzyk, który powoduje, że jajniki tymczasowo przestają pełnić swoją funkcję. Gdy zastrzyk nie jest już podawany, jajniki ponownie zaczynają produkować estrogeny.

Jaką rolę odgrywają węzły chłonne w chorobie nowotworowej?

Komórki nowotworowe zwykle rozwijają się w przewodach gruczołowych, które są strukturami przypominającymi rurki. Jeśli uda im się z nich wydostać, często łączą się z przewodami limfatycznymi. Te z kolei są punktami gromadzenia produktów degradacji komórek, więc są trochę jak kanalizacja w mieście, pompująca „odpady komórkowe” do stacji filtrujących.

Te stacje filtrujące to z kolei węzły chłonne, które w mniejszym lub większym stopniu zbierają i filtrują „brud”. Komórki nowotworowe gromadzą się również w węzłach chłonnych, jak kawa w filtrze. Stamtąd nie mogą już wydostać się dalej. Te nagromadzone komórki nowotworowe można wykryć, usuwając węzeł chłonny („filtr”). Jeśli stwierdzimy, że węzeł chłonny jest uszkodzony, wiadomo już, że nowotwór zdołał opuścić system przewodów. Komórka nowotworowa zostaje tam uwięziona, ale niektóre filtry się rozrywają.

W takim przypadku następny węzeł chłonny ponownie zatrzymuje komórki nowotworowe. Terapia zmienia się w zależności od tego, ile z nich zostało uszkodzonych. Dlatego ważnym kryterium jest to, czy rak ma potencjał do tworzenia przerzutów. Jeśli pierwszy filtr, tj. węzeł chłonny w pachach, nie zawiera żadnych komórek nowotworowych, można założyć, że kolejne również nie zostaną zaatakowane.

Co według Pana może przyczynić się do sukcesu leczenia?

Bardzo ważne jest, aby stawić czoła chorobie i współpracować z lekarzem prowadzącym. Oznacza to, że nie należy zawsze biernie przyzwalać na wszystko, co się dzieje, ale mówić o tym. Jeśli pacjentka nie ma pewności lub ma odmienne zdanie, powinna otwarcie o tym powiedzieć, ponieważ dobra komunikacja z lekarzem jest bardzo ważna.

Poza tym zdrowy styl życia, zdrowa dieta i ćwiczenia fizyczne mogą przyczynić się do sukcesu leczenia. Myślę, że pacjenci powinni również zaakceptować pomoc psychoonkologiczną.

A dobra jakość życia jest bardzo ważna, dlatego pacjentki powinny zdecydowanie powiedzieć, kiedy czują, że potrzebują przerwy od leczenia.

W jakim stopniu pomocne może być wzmocnienie układu odpornościowego?

Myślę, że możemy założyć, że dobry układ odpornościowy jest w stanie wyeliminować złośliwe komórki, które nagle się pojawiają. Niestety, nowotwory mają tę właściwość, że same potrafią blokować układ odpornościowy.

Ogólnie rzecz biorąc, bardzo dobrze jest mieć bardzo sprawny układ odpornościowy.

I zdecydowanie korzystne jest stworzenie środowiska, w którym nowotwór nie czuje się komfortowo.

Na czym polega opieka po leczeniu raka piersi?

Zasadniczo opieka po terapii obejmuje badania, które odbywają się zgodnie z ustalonym harmonogramem. Powinny być one przeprowadzane raz w roku w centrum zdrowia piersi. Pozostałe badania, często w odstępach kwartalnych, są wykonywane przez lekarzy w gabinetach.

Jak rak piersi może wpłynąć na pragnienie posiadania dzieci przez kobietę?

Nigdy nie odradzam kobietom decydowania się na dzieci, jeśli takie jest ich życzenie. Zwłaszcza

w przypadku raka we wczesnym stadium, ciąża, jeśli się jej pragnie, jest zdecydowanie wskazana. W żaden sposób nie pogarsza to rokowań. Choroba nie wpływa również na nienarodzone dziecko; w określonych okolicznościach stosujemy nawet chemioterapię.

Jest Pan specjalistą od dziedzicznego raka piersi i jajnika. Można zbadać predyspozycje genetyczne. U których kobiet zalecany jest taki test?

Istnieje cały zestaw kryteriów, na podstawie których decyduje się, czy kobiety powinny zostać poddane bezpłatnemu badaniu pod kątem predyspozycji genetycznych. Obejmują one na przykład sytuację, gdy w rodzinie są już trzy kobiety, albo kobieta w wieku poniżej 35 lat z diagnozą raka piersi.

Badamy również kobiety, które już chorowały na raka piersi i jajnika. Wiemy, że kobiety, u których wykryto mutację mają 36 % szans na ponowne zachorowanie na raka. Można jednak temu zaradzić. Jedną z możliwości jest operacja profilaktyczna, tj. zapobiegawcze całkowite usunięcie piersi. Alternatywą są niezwykle skuteczne leki (tzw. leki PARPP), które stosujemy w przypadku wystąpienia mutacji. Leki te są również stosowane u kobiet z zaawansowanym rakiem piersi oraz u wszystkich kobiet z rakiem jajnika lub bardzo wczesnym rakiem piersi o podwyższonym ryzyku.

Panie doktorze, co oznacza

BADANIE STOPNIA ZAAWASOWANIA:

Kliniczna ocena stopnia zaawansowania jest wykonywana przed operacją w celu oceny zasięgu raka. Obejmuje to zajęcie innych narządów, takich jak wątroba, płuca lub kości. W patologicznej ocenie stopnia zaawansowania obserwuje się średnicę guza, czy węzły chłonne są zajęte komórkami nowotworowymi i czy obecne są przerzuty. Patologiczna ocena stopnia zaawansowania jest zatem diagnozą nowotworu.

KLASYFIKACJA TNM

Jest to kliniczna ocena rozległości guza. Ma to znaczenie dla rokowania, ponieważ zależy ono od stopnia zaawansowania nowotworu. Klasyfikacja TNM determinuje również terapię. Zasadniczo rozróżnia się 4 stadia, od wczesnego do zaawansowanego.